مختصر النافع (کتاب)

کتاب «المختصر النافع فی فقه الإمامیة» یا «النافع فی مختصر الشرایع»، اثر مهم فقهی محقق حلی (م، ۶۷۶ ق) است که در واقع مختصر کتاب ارزشمند دیگر او با عنوان «شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام» می باشد.

مؤلف

جعفر بن حسن بن یحیی حلی (۶۷۶-۶۰۲ ق) معروف به «محقق حلی» یا «محقق اول»، از فقهای بزرگ مکتب تشیع است. او علاوه بر کتاب «مختصر النافع»، آثار مهم دیگری در فقه و اصول تألیف کرده، از جمله: «معارج الاصول» و «شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام» که شامل کلیه ابواب فقهی است.

عالمان بزرگی چون علامه حلی، ابن داوود حلی و فاضل آبی از شاگردان او هستند.

معرفی اجمالی کتاب

این کتاب یکی از معتبرترین متون فقهی شیعه تا به امروز شناخته شده است. در همه ابواب فقه با ترتیب عبادات، عقود، ایقاعات، احکامی که بین مؤلفین امامیه معروف است، نوشته شده است. تا مدتها قبل از این، کتاب «مختصر النافع» از متون درسی حوزه های علمیه بوده و حتی یکی از متون درسی فقه مذهب جعفری علیه السلام در کنار سایر مذاهب چهارگانه اهل سنت در دانشگاه الازهر مصر می باشد.

در این کتاب مؤلّف صورت واضح و روشنی از فقه امامیه را ارائه داده است و در واقع کتاب شرایع الاسلام خودش را در این کتاب خلاصه کرده است و با الفاظ قابل فهم و عبارات متداول، به ذکر خلاصه ای از مذهب فقهی امامیه پرداخته و فروعات و شاخه های فرعی فقه امامیه را بیان می فرمایند.

این کتاب در یک جلد به زبان عربی از طرف مؤسسه بعثت قم در سال ۱۴۰۲ (چاپ دوم و چاپ سوم آن در سال ۱۴۱۰) به چاپ رسیده است.

حواشی و شروح کتاب

بر این کتاب، حاشیه و شرحهای متعددی نوشته شده که مهمترین انها عبارت است از:

• حاشیه المختصر النافع، از شهید ثانی؛
• شرح ترددات المختصر النافع، تألیف‌ علی ‌بن‌ ابراهیم‌ القطیفی‌؛
• کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، تألیف فاضل آبی؛
• المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، اثر احمد بن‌ فهد حلی؛
• جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تألیف سید احمد موسوی خوانساری.

منابع

• حافظ فرزانه، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه.

متن کتاب

المختصر النافع فی فقه الامامیة